Ustroń to miejscowość, która słynie przede wszystkim z górskich pejzaży oraz leczniczych zasobów solanki i borowiny, a wraz z nadejściem ferii przyciąga swoją atrakcyjnością również rzesze miłośników sportów zimowych. To jednak tylko jedno z obliczy tego wyjątkowego miejsca, gdzie przemysłowa przeszłość ściśle splata się z walorami uzdrowiskowymi. Zapraszamy do poznania mniej oczywistych ciekawostek tego miasta, odkrytych pod przewodnictwem Mateusza Bielesza – dziennikarza, miłośnika modernistycznej architektury Ustronia, współtwórcy filmu dokumentalnego „Uzdrowisko. Architektura Zawodzia’’.

 

 

Uzdrowiskowa historia miasta

 

Początki uzdrowiskowej historii Ustronia można zacząć poznawać już w samym centrum miasta. To tutaj, przy ulicy Mickiewicza 5, znajduje się Willa Kraj, w której funkcjonował pierwszy Zakład Kąpieli Borowinowych. To obiekt z ponad stuletnią tradycją. Został wybudowany w 1900 roku i służył kuracjuszom, korzystającym z kąpieli borowinowych w ówczesnym „Morbadzie”.

 

Nieopodal Willi Kraj znajduje się również Park Kuracyjny, stworzony dla kuracjuszy jako miejsce do spacerów i odpoczynku na łonie przyrody. Można w nim podziwiać m.in. drewniane rzeźby i amfiteatr. Warto przy tym odwiedzić także sąsiadujące z parkiem Muzeum Ustrońskie – zlokalizowane w zabytkowym budynku dyrekcji dawnej huty „Klemens” z lat 1772 – 1897, które również nosi ślady uzdrowiskowej historii miasta. Oprócz wystaw związanych z hutnictwem, odlewnictwem i kuźnictwem znajdziemy tutaj także eksponaty pokazujące, jak przebiegały słynne ustrońskie kąpiele żużlowe, które popularyzowały Ustroń już na początku XIX w.

 

Na południe od Muzeum Ustrońskiego znajduje się budynek obecnej Rezydencji Parkowa. To kolejny obiekt powstały na skutek wyjątkowego przeplatania się działalności hutniczej i uzdrowiskowej Ustronia. W latach 1802-1804 wzniesiono tutaj Hotel Kuracyjny, który znajdował się w bezpośrednim sąsiedztwie Huty i pełnił rolę domu zdrojowego z ładnie urządzonymi łazienkami do kąpieli żużlowych.

 

Uzdrowisko Ustroń – perła modernistycznej architektury

 

Plan, by Ustroń stał się kurortem uzdrowiskowym dla urzędników z województwa śląskiego pojawił się już w okresie 20-lecia międzywojennego. Tę ideę kontynuował Jerzy Ziętek, zmieniając jednak grupę docelową – według jego koncepcji oferta uzdrowiskowa miała trafiać przede wszystkim do robotników.

 

Spełnienie powyższych założeń stało się możliwe w roku 1960, kiedy to Wojewódzka Rada Narodowa w Katowicach podjęła decyzję co do przyszłości i rozwoju poszczególnych miejscowości Beskidu Śląskiego, zgodnie z którymi Ustroń miał zostać jednym z najważniejszych uzdrowisk w Polsce.

 

Wówczas to Jerzy Ziętek zaprosił do współpracy duet wybitnych śląskich architektów: Aleksandra Frantę i Henryka Buszkę. Razem z Tadeuszem Szewczykiem stworzyli oni projekt słynnych „ustrońskich piramid”.

 

Ich budowa rozpoczęła się w 1967 roku i była wówczas największą inwestycją państwową w sektorze służby zdrowia. I choć z pierwotnie zakładanych 28 piramid powstało do tej pory jedynie 17, to wyjątkowa koncepcja urbanistyczna tego projektu do dzisiaj zachwyca swoją innowacyjnością, przyciągając wszystkich miłośników architektury modernistycznej. Ikoniczność i znaczenie Uzdrowiska Ustroń w historii światowej architektury potwierdza m.in. obecność prestiżowym wydawnictwie Phaidon „20th Century World Architecture”.

 

Na gości zwiedzających ustrońskie uzdrowisko czekają możliwości obserwowania tych architektonicznych perełek o formach luźno rozrzuconych „skał”, leżących wśród górskich zboczy i wyłapywania subtelnych różnic w ich architekturze. Ogromną popularnością cieszy się również budynek Sanatorium Równica, o kształcie nawiązującym do statku i charakterystycznych dla modernizmu pudełkowej formie i pasmowym układzie okien .

 

W trakcie zwiedzania warto również zajrzeć do pijalni wód. Jej projekt to dzieło współczesne, jednak swoim kształtem i przeszkloną formą dobrze wpisuje się w całościową koncepcję urbanistyczną Uzdrowiska. Wewnątrz można podziwiać wystawę zdjęć Ustronia oraz spróbować leczniczych wód.

 

Na miłośników architektury czeka również nieco bardziej ukryta niespodzianka, którą można odnaleźć nieopodal Źródła Żelazistego. Skryta w zieleni, tuż nad potokiem Gościradowiec, znajduje się willa – również zaprojektowana w stylu modernistycznym. Obecnie budynek pozostaje w rękach prywatnych i wydaje się popadać w zaniedbanie, jednak jej umiejscowienie i otoczenie zieleni tworzy niepowtarzalny nastrój, tak charakterystyczny dla modernizmu.

 

Uzdrowiskowe tereny Ustronia są doskonałym pomysłem zarówno na jednodniowe zwiedzanie, jak i dłuższy wypad – dla miłośników architektury nie lada gratką będzie z pewnością nie tylko podziwianie piramid od zewnątrz, ale również możliwość zamieszkania w jednej z nich. Taką opcję oferuje np. Hotel Wilga, należący do Uzdrowiska Ustroń, Grupa American Heart of Poland. Warto przy tym wspomnieć, że miniony rok 2022 otworzył kolejną kartę w historii Uzdrowiska Ustroń – pod koniec września tego roku Grupa American Heart of Poland ogłosiła bowiem plany jego rozbudowy. Za jej koncepcję – podobnie jak przed laty – odpowiedzialny będzie duet wybitnych śląskich architektów: Roberta Koniecznego i Macieja Franty, który będzie miał dzięki temu okazję rozwinąć koncepcję swojego dziadka.

 

Dom Nauczyciela, Willa Gierka i Willa Ziętka – mniej znane atrakcje Ustronia

 

Wśród innych budynków godnych uwagi można znaleźć w Ustroniu m.in. dzielnicę Jaszowiec z Domem Nauczyciela – pierwszym budynkiem zaprojektowanym przez Frantę i Buszkę w ramach projektu utworzenia w mieście strefy uzdrowiskowej. Dla użytku gości został on został oddany d 31 lipca 1963 roku, a w 2015 przeszedł modernizację.

 

To jednak nie koniec architektonicznych ciekawostek, jakie skrywa Ustroń. W centrum można znaleźć również dwie inne realizacje autorstwa słynnego duetu architektonicznego. Mowa o zlokalizowanych niedaleko siebie wilii Edwarda Gierka i Jerzego Ziętka. W pierwszej z nich funkcjonuje obecnie gabinet medycyny estetycznej, druga natomiast została wykupiona przez Stowarzyszenie Architektów Polskich. Na obecną chwilę nie ma niestety możliwości zwiedzenia willi od środka, jednak już z zewnątrz można obserwować charakterystyczny kunszt architektoniczny teamu Buszko-Franta, na czele z pomysłem stworzenia oryginalnego tarasu wewnętrznego w Willi Ziętka, ze specjalnym zadaszeniem wkomponowanym w koronę drzewa.

 

Górskie pejzaże w trybie online

 

Dla wszystkich tych, którzy nie mają możliwości odwiedzić Ustronia i podziwiać na żywo górskich widoków, Uzdrowisko Ustroń Grupy American Heart of Poland przygotowało kamerę online. Zainstalowana na dachu budynku Równica pokazuje na żywo górskie pejzaże i panoramę Ustronia. Dla miłośników pieszych wędrówek jest to doskonały sposób, by tuż przed wyjściem sprawdzić aktualną pogodę, a dla wszystkich fanów Beskidów – okazja do obserwowania przepięknych wschodów słońca czy rozgwieżdżonego nieba nad górami.

 

Widok z kamery dostępny jest na stronie Uzdrowiska Ustroń: www.uzdrowisko-ustron.pl/live